ارزیابی پرسنل یکی از مهم‌ترین ابزارهای مدیریت منابع انسانی برای سنجش عملکرد، شایستگی و میزان تطابق کارکنان با اهداف سازمانی است. روشهای ارزیابی پرسنل باید دقیق، قابل اندازه‌گیری و متناسب با شرح شغل هر فرد باشند. در ادامه، توضیحی جامع درباره‌ی مهم‌ترین روشهای ارزیابی پرسنل ارائه می‌دهیم.
ارزیابی عملکرد پرسنل چیست؟
ارزیابی عملکرد پرسنل فرآیندی ساخت‌یافته و رسمی و از مهم ترین وظایف مدیریت منابع انسانی است که با هدف سنجش میزان اثربخشی و سهم فرد در تحقق اهداف سازمانی انجام میشود. در این فرآیند، عملکرد پرسنل با معیارهای از پیش تعیین‌شده مورد سنجش قرار گرفته و نقاط قوت و ضعف آن‌ها مشخص می‌گردد.
این ارزیابی‌ها معمولاً یک یا دو نوبت در سال، در آغاز و میانه دوره زمانی مشخص انجام می‌شوند. طی جلسات رسمی ارزیابی، مدیر مستقیم یا سرپرست مربوطه، عملکرد فرد را در انجام وظایف محوله و مسئولیت‌های سازمانی به‌طور دقیق بررسی و تحلیل میکند. همچنین ارزیابی باید با مفاد قرارداد همکاری پرسنل هم راستا باشد تا تطابق وظایف با خروجی ها مشخص شود.
بررسی روشهای ارزیابی پرسنل
در حوزه‌ی مدیریت منابع انسانی، روش‌ها و مدل‌های متعددی برای ارزیابی عملکرد پرسنل مطرح شده‌اند. در ادامه، به بررسی شاخص‌ها و روشهای ارزیابی پرسنل خواهیم پرداخت.
-
ارزیابی 360 درجه
ارزیابی ۳۶۰ درجه یکی از کامل‌ترین روشهای ارزیابی پرسنل است، زیرا در این مدل، عملکرد فرد از منظر گروه‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد.
برای اجرای این روش، پرسشنامه‌هایی مرتبط با وظایف و رفتار سازمانی تدوین شده و توسط طیفی از افراد شامل مدیران، سرپرستان، همکاران هم‌رده، مشتریان و خود کارکنان تکمیل میشود. با تحلیل مجموع این دیدگاه‌ها، می‌توان تصویری جامع از عملکرد فرد در سازمان به‌دست آورد.
-
روش ثبت وقایع
روش ثبت وقایع یکی از اثربخش‌ترین شیوه‌های ارزیابی عملکرد پرسنل به‌شمار می‌رود، زیرا وابسته به فرم‌های استاندارد یا نظرات دیگران نیست و امکان بررسی عملکرد فرد را در طول زمان فراهم می‌سازد. همچنین این روش از سوگیری “اثر هاله‌ای” جلوگیری میکند؛ و مانع از آن میشود که مدیر براساس عکس‌العمل‌های نزدیک (از نظر زمانی) کارمند را ارزیابی نماید.
در این رویکرد، مدیر یا سرپرست تصمیمات کلیدی، اقدامات مثبت یا منفی و واکنش‌های رفتاری پرسنل را در موقعیت‌های حساس به‌صورت مستند ثبت میکند. سپس در پایان دوره‌ی مشخص، ارزیابی نهایی بر پایه‌ی تحلیل این داده‌های واقعی و مستمر انجام میشود. این روش در سازمان‌های دارای سیستم سازی سازمانی اثربخشی بیشتری دارد.
-
روش ارزیابی توصیفی
ارزیابی توصیفی یکی از روشهای ارزیابی پرسنل است که گرچه شباهت‌هایی با مدل ۳۶۰ درجه دارد، اما از نظر جامعیت محدودتر است. در این مدل، فردی به‌عنوان ارزیاب انتخاب شده و مسئولیت بررسی رفتارها و عملکرد کارمند را برعهده می‌گیرد. نتایج حاصل از ارزیابی به مدیر مربوطه گزارش میشود، با این حال چون کل فرآیند به دیدگاه یک شخص متکی است، میزان اعتبار آن پایین‌تر بوده و امکان سوگیری وجود دارد.
با این حال، این شیوه می‌تواند به‌عنوان مکملی برای سایر روشهای ارزیابی مورد استفاده قرار گرفته و تصویری کاملتر از عملکرد فرد ارائه دهد.
-
ارزیابی حسابداری
در این شیوه، عملکرد کارکنان براساس ارزش مالی‌ای که برای سازمان ایجاد کرده‌اند ارزیابی میشود. هزینه‌های صرف‌شده برای حفظ نیروی انسانی با درآمد یا سود حاصل از فعالیت‌های همان فرد مقایسه می‌گردد و تحلیل نهایی با مشارکت واحدهای مالی و حسابداری انجام میشود.
-
مدیریت بر مبنای هدف
در روش مدیریت بر مبنای هدف، فرآیند ارزیابی عملکرد بر پایه مشارکت فعال مدیران و کارکنان در تعیین اهداف شغلی و سازمانی استوار است. طی این فرآیند، طرفین به‌صورت دوره‌ای درباره اهداف تعیین‌شده تبادل نظر کرده و با بررسی مسیر پیشرفت، زمینه‌های نیازمند بهبود در عملکرد فردی را شناسایی و تحلیل می‌کنند.
-
ارزیابی همتا
یکی دیگر از روشهای ارزیابی پرسنل، روش ارزیابی همتا مبتنی بر دریافت بازخورد از همکارانی است که تعامل مستقیم و کاری نزدیکی با فرد مورد ارزیابی دارند. اعضای تیم، با شناخت نسبی از نقاط قوت و ضعف عملکرد فرد، دیدگاه‌های خود را ارائه می‌دهند و این بازخوردها مبنایی برای تحلیل عملکرد واقعی و حرفه‌ای پرسنل محسوب میشود.
-
مقیاس رتبه بندی رفتاری
روش مقیاس رتبه‌بندی رفتاری، به کمک مجموعه‌ای از استانداردهای از پیش تعریف‌شده که شامل رفتارهای مشخص در هر سطح عملکرد هستند، به ارزیابی دقیق کارکنان می‌پردازد. در این مدل، رفتارهای قابل مشاهده به عنوان معیار سنجش در نظر گرفته شده و عملکرد پرسنل در مقایسه با این رفتارهای استاندارد رتبه‌بندی میشود.
دلایل اهمیت ارزیابی پرسنل
از جمله دلایل اهمیت ارزیابی پرسنل می‌توان به این موارد اشاره نمود:
- کیفیت انجام وظایف: بررسی دقت، صحّت و استاندارد بودن خروجی‌های کاری فرد در مقایسه با انتظارات سازمان.
- کمیت و حجم کار : سنجش میزان تولید، فروش، خدمات یا فعالیت‌های انجام‌شده در بازه زمانی مشخص.
- همکاری تیمی و روحیه مشارکت : میزان تعامل مثبت با اعضای تیم، مشارکت در پروژه‌های گروهی و حمایت از اهداف مشترک سازمانی.
- مهارت‌های ارتباطی : توانایی تعامل مؤثر با همکاران، مدیران و مشتریان؛ شامل گوش دادن فعال، بیان شفاف و رفتار حرفه‌ای.
- تعهد و مسئولیت‌پذیری : میزان پایبندی به وظایف، رعایت قوانین، حضور به‌موقع و رعایت قوانین تردد پرسنل و پاسخ‌گویی در برابر نتایج عملکرد.
- بازخورد مشتریان یا ذی‌نفعان : نظرات و رضایت مشتریان داخلی یا خارجی درباره‌ی عملکرد فرد.
- خلاقیت و حل مسئله: توانایی ارائه راه‌حل‌های نوآورانه، تحلیل چالش‌ها و تصمیم‌گیری مؤثر در موقعیت‌های پیچیده.
- دستیابی به اهداف شغلی : بررسی تحقق اهداف تعیین‌شده در ابتدای دوره ارزیابی و میزان پیشرفت نسبت به آن‌ها.
- مدیریت زمان و نظم کاری : رعایت ضرب‌الاجل‌ها، اولویت‌بندی وظایف و استفاده بهینه از زمان کاری.
- یادگیری و توسعه فردی : میزان مشارکت در آموزش‌ها، علاقه‌مندی به یادگیری مهارت‌های جدید و رشد حرفه‌ای.
جمع بندی
برخی سازمان‌ها از اجرای روشهای ارزیابی پرسنل صرف‌نظر می‌کنند؛ چرا که آن را اتلاف وقت می‌دانند یا نگران ایجاد تفرقه در میان پرسنل هستند. با این حال، چنانچه این سیستم به‌درستی طراحی و پیاده‌سازی شود، نه‌تنها موجب تنش نمی‌گردد، بلکه نقش مؤثری در پیشگیری از بسیاری چالش‌های سازمانی ایفا خواهد کرد.
اگر برای هر نوع کسب و کاری در این خصوص به راهنمایی بیشتری نیاز داشتید همکاران متخصص ما در نیکاوند می‌توانند در جلساتی، راهنمایی ها و مشاوره های در این مورد به شما بدهند.
