تفکر خلاقانه چیست ؟

در دنیای پر از تنوع امروز برای اینکه بتوانید در عرصه های مختلف پیروز میدان باشید لازم است تا تفکر خلاقانه را چاشنی کار کنید. اگر به دنبال اطلاعات بیشتری در خصوص تفکر خلاقانه و کاربرد آن در بهبود فرایند زندگی و کاری خود هستید پیشنهاد میکنیم تا انتها با ما در این مقاله سایت نیکاوند همراه باشید.

از تفکر خلاقانه بیشتر بدانید

تفکر خلاق به طور کلی به پاسخ دهی به مسائل مختلف با روش و دیدگاهی متفاوت و دوری از راه حل های مرسوم و رایج گفته می شود. تفکر خلاقانه باعث می شود تا شما روابط را بررسی کنید، با چالش های جدید رو به رو شوید و در نهایت راه حل هایی را ارائه نمایید که تازگی داشته و خارج از چارچوب های همیشگی باشند.

بسیاری از افراد خلاقیت را در ارتباط دادن مسائل مختلف به یکدیگر می دانند. زمانی که از فردی خلاق پرسیده می شود که چطور کاری خاص را انجام داده است، معمولا توضیح خاصی برای آن ندارد زیرا در بسیاری از مواقع کاری انجام نشده است بلکه فرد با دید متفاوتی به موضوع نگاه کرده است و توانسته است با جمع آوری تجارب خود در موضوعاتی که در گذشته پشت سر گذاشته، و ارتباط دادن آنها به چالش پیش رو، راه حلی متفاوت برای آن به دست آورد و از پس این چالش نیز برآید.

در زندگی امروزی لازم است تا تفکر سنتی  و راه حل های قدیمی را کنار بگذاریم تا بتوانیم با طرز تفکر نوینی به جنگ چالش های خود رفته و راه های تازه پیدا کنیم. برای این منظور لازم است تا تفکر خلاقانه بیش از پیش تقویت شود.

ویژگی های افراد خلاق

از جمله افرادی که میتوان از آنها به عنوان یک فرد خلاق نام برد میتوان به ادیسون، نیوتون، انیشتین، ماری کوری، چارلی چاپلین، و استیو جابز اشاره کرد. خلاق بودن همواره به معنای کار بزرگ انجام دادن نیست. در بسیاری از مواقع تصمیم گیری ها و اقدامات کوچک نیز میتوانند تاثیر بسیار بزرگ و مثبتی در پی داشته باشند. از جمله ویژگی های مشترک افراد خلاق می توان به موارد زیر اشاره نمود:

توانایی برقراری ارتباط

بسیاری از افرادی که دارای تفکر خلاقانه هستند از توانایی برقراری ارتباط میان افراد مختلف نیز برخوردارند. با توجه به اینکه داشتن همکاران خوب در رسیدن به نتیجه نهایی مطلوب تاثیر گذار است، از این رو این دسته از افراد توجه ویژه ای به ارتباط برقرار کردن با سایرین دارند تا بتوانند تیم حرفه ای خود را تشکیل دهند و از زوایای مختلفی به موضوعات بنگرند.

ذهنیت باز

افرادی که دارای تفکر خلاقانه هستند خود را محدود به تصمیماتی که میگیرند نمیکنند و همواره از انتقاد استقبال می کنند. چنین افرادی همواره آماده هستند تا ایده های جدید را دریافت کرده و از آنها برای رسیدن به راه حل های بدیع استفاده نمایند. این دست از افراد همواره از شکست های خود درس گرفته و از آنها برای افزایش موفقیت های بعدی استفاده می کنند. اساساً شکست را به عنوان راهی برای پیروزی می بینند و از اینرو از شکست ترسی ندارند. همین باعث میشود که جرات به اجرا گذاشتن ایده های خلاقانه ی خود را پیدا کنند.

ریسک پذیری بالا

ایده ها تا زمانی که به مرحله اجرا در نیامده باشند ارزش بالایی نخواهند داشت. افرادی که تفکر خلاقانه دارند همواره با ریسک بالا به استقبال تجربه های جدید می روند و مایلند تا ایده های خود را به مرحله اجرا در آورند. این افراد با صبر زیادی که دارند از تجربه هیچ خطری نمی هراسند، چرا که میدانند شجاعت تنها عاملی است که آنها را به خواسته هایشان خواهد رساند. از این رو همواره آماده رها کردن نقطه امن زندگی خود هستند تا با ناشناخته های جدید رو به رو شوند.

 انعطاف پذیری

فردی که دارای تفکر خلاقانه است، همانقدر که ریسک پذیری بالایی دارد، قدرت انعطاف بالاتری نسبت به افراد معمولی نیز داشته و میتواند خود را با شرایط جدیدی که در آن قرار میگیرد وفق دهد. این قبیل افراد از تغییر دادن وضعیت و همچنین تغییر پیدا کردن شرایطی که در آن هستند ترسی ندارند و خود را با آن سازگار میکنند.

تکنیک های تفکر خلاق

در ادامه قصد داریم تا تعدادی از تکنیک های فکر خلاقانه را در اختیار شما قرار دهیم تا با استفاده از آنها بتوانید به مرور خلاقانه فکر کردن را در خود تقویت کرده و به یک عادت و خصلت دائمی تبدیل نمایید.

طوفان فکری (Brainstorming)

برای اینکه به بهترین ایده برسید لازم است تا ایده های زیادی داشته باشید. طوفان فکری یکی از جمله روش هایی است که شما را با انبوهی از ایده ها رو به رو می کند و از بین آنها می توانید بهترین ایده را انتخاب کنید. در خصوص طوفان فکری قاعده و قانونی در کار نیست، اینکه چه تعداد ایده مطرح شود، چه تعداد از ایده ها کنار گذاشته شوند و چه تعداد قبول شوند و حتی اینکه در کل از میان ایده های مطرح شده حتما یکی پذیرفته می شود نیز قطعی نیست. با این وجود چارچوب کلی در خصوص فرآیند طوفان فکری وجود دارد که از جمله مهمترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• هر کس حق ارائه ایده خود را دارد
• همه ایده ها ارزش یکسانی دارند
• هیچکس نباید در خصوص ایده دیگری انتقاد کند
• هرچقدر ایده ها متنوع تر و زیادتر، بهتر! (کمیت بیش از کیفیت ارزش دارد)

پس از ارائه ایده ها، لازم است آنها را به صورت منظم دسته بندی کرده، و در خصوص آنها بحث شود تا در نهایت به جمع بندی برسیم که آیا ایده ای از میان تمام ایده های مطرح شده شرایط اجرایی شدن و تکمیل فرایند را دارد یا خیر.

نقشه ذهنی (Mind Mapping)

یکی دیگر از روش هایی که می تواند به تفکر خلاقانه کمک کند، کمک گرفتن از نقشه ذهنی است. اگر اطلاعات زیادی در اختیار دارید و نیاز به مرتبط سازی دارید تا بتوانید بهتر در خصوص آنها تصمیم گیری کنید میبایست یک نقشه ذهنی از آنچه در نظر دارید پیاده سازی کنید تا بتوانید بهتر آن را مدیریت کرده و روابط موضوعات را به یکدیگر ترسیم نمایید. به طور معمول نقشه های ذهنی از یک کلمه واحد در مرکز شروع می شوند و ایده ها و مفاهیم متصل به مرکز از آن منشعب می گردند. برای توضیحات بیشتر می توانید صفحه اینستاگرام نیکاوند را درباره نقشه ذهنی و راه های ترسیم آن ببینید.

تجسم آینده (Envisaging the future)

برای رسیدن به تفکر خلاق راه های مختلفی وجود دارد، یکی از جمله این موارد تجسم آینده است. با تجسم آینده شما میتوانید وضعیت فعلی و آینده را در نظر گرفته و سپس پل ارتباطی میان وضعیت فعلی و آنچه که مایلید در آینده برای شما اتفاق بیفتد برقرار کنید. این پل ارتباطی دقیقا همان کارهایی است که باید انجام دهید. در این روش، گامهای رسیدن به آینده مطلوب را با توجه به شرایط و امکاناتی که در دست داریم، ترسیم میکنیم و با تکرار آن میتوانیم به شکل مهندس معکوس، گامهای مورد نظر را اصلاح کرده و ملموس تر کنیم. بسیار اهمیت دارد که بدانیم نهایتاَ به صورت دقیق چه هدفی را دنبال می کنیم و برای رسیدن به آن باید چه اقداماتی را در هر قدم دنبال نماییم. این کار به نوعی برنامه ریزی استراتژیک را به دنبال دارد و با اصلاح ایده آل هایمان به ما کمک میکند تا گامهای موثر تری در راستای رسیدن به اهدافمان برداریم.

ابعاد تفکر خلاق

با توجه به اینکه تفکر خلاقانه به صورت های مختلفی بیان شده است در ادامه به برخی از ابعاد تفکر خلاق اشاره خواهیم کرد تا شما نیز با آنها بیش از پیش آشنا شوید.

تحلیل

برای اینکه بتوانید در خصوص مسئله ای خلاقانه فکر کنید، لازم است تا ابتدا آنرا به خوبی درک کرده باشید. برای این منظور می بایست توانایی خود در خصوص بررسی دقیق مسائل را افزایش داده باشید. تفاوتی ندارد چالش پیش رو ساده باشد یا بسیار پیچیده، ابتدا میبایست آنرا تحلیل کرده و جوانب مختلف آن را بررسی و شناخته باشید.

ذهن باز و روشن

برای اینکه بتوانید از مراحل تفکر خلاق در حل مسائل خود استفاده کنید لازم است تا تمام فرضیات و پیش داوری های قبلی خود را کنار گذاشته و به شیوه کاملا جدیدی به مسئله نگاه کنید. زمانی که با ذهنی باز به سراغ مسائل می روید این اجازه را به خود خواهید داد تا خلاقانه در خصوص آنها بیندیشید و به راه حل های جدیدی برسید. این کار مستلزم آنست که گره ها و تله های ذهنی خود را بشناسید و با خود صادق باشید تا بتوانید از افتادن در آن دامها دوری کنید. برای شناختن انواع تله های ذهنی، میتوانید به پست هایی که در این رابطه در کانال اینستاگرام نیکاوند درج شده، مراجعه نمایید.

حل مسئله

زمانی که در جایی استخدام می شوید باید به این موضوع فکر کنید که تمام کارفرمایان به دنبال کارمندان خلاق هستند، افرادی که بتوانند مشکلات کسب و کار را در سریع ترین زمان و با کمترین انرژی، توان و هزینه مصرفی رفع کنند. در صورتی که برای حل مسائل به وجود آمده در کارتان به مشاوره مدیر نیاز داشتید، پیشنهاد میکنیم تا ابتدا راهکارهایی که برای حل مسئله به ذهنتان رسیده است بیان کنید. یعنی فقط به بیان «مشکل» نپردازید. بلکه راه حل هایی که به ذهنتان میرسد نیز اشاره کنید. به این ترتیب توان خود در زمینه تفکر خلاقانه را نیز نشان می دهید.

سازمان ‌دهی

نکته ای که در خصوص تفکر خلاقانه باید به آن توجه داشته باشید این است که نظم و سازماندهی بخشی ضروری از تفکر خلاقانه به شمار می رود. درست است که در زمان جست و جو پیرامون ایده جدید ممکن است با بی نظمی و آشفتگی رو به رو شوید اما باید به خاطر داشته باشید که رسیدن به نتیجه نهایی که همان ایده ناب قابل اجراست به نظم دهی نیاز خواهد داشت تا دیگران نیز بتوانند ایده های شما را درک کنند و مطابق با دیدگاهی که شما به موضوع دارید پیش بروند.

تعامل

برای اجرایی کردن ایده هایتان تنها زمانی موفق خواهید بود که بتوانید با سایر افرادی که میتوانند در این زمینه به شما کمک کنند ارتباط موثری برقرار کنید. با انتقال طرح و ایده خود به بهترین شکل ممکن این امکان را به وجود خواهید آورد تا این دسته از افراد نیز برای ایده و راه حل های خلاقانه شما ارزش قائل شوند. برای این منظور لازم است تا مهارت های ارتباطی گفتاری و نوشتاری خود را تقویت کنید. (درباره روشهای تعامل، گفتاری و نوشتاری و رفتاری، نوشته های جالبی در صفحه اینستاگرام نیکاوند پیدا خواهید کرد.)

مقدمه رسیدن به تفکر خلاقانه این است که ابتدا درک درستی از موقعیت داشته باشید. لازمه این امر «شنونده خوبی بودن» است. برای این منظور می بایست سوالات خود را به درستی مطرح کرده و به خوبی به پاسخ ها گوش فرا دهید. زیرا در این بین ممکن است راه حل های منحصر به فردی به شما ارائه شود.

فواید داشتن تفکر خلاق برای استخدام

همانطور که در بالاتر نیز به آن اشاره شد کارفرمایان همواره به دنبال نیروهایی هستند که از تفکر خلاقانه برخوردار بوده و بتوانند مزایای بسیاری را برای کسب و کار آنها به وجود آورند. شرکت هایی که از خلاقیت نیروهای خود استقبال می کنند همواره شاهد رشد درآمدی خود بوده اند. با تقویت تفکر خلاقانه خود و رسیدن به بالاترین درجات در این زمینه، می توانید بهترین فرصتهای کاری را در بهترین کسب و کارها و زیر نظر بهترین مدیران بدست آورید.

چطور در کارهای روزمره تفکر خلاق داشته باشید؟

برای اینکه بتوانید در کارهای روزمره خود نیز از تفکر خلاقانه بهره بگیرید لازم است تا تمرین هایی را به طور مستمر انجام دهید. در ادامه به برخی از آنها خواهیم پرداخت:

روابط اجتماعی خود را گسترش دهید

در گستره روابط اجتماعی، انسان همواره مایل است تا با افرادی که پیشینه و دیدگاه کلی آنها نسبت به زندگی با او یکسان است در ارتباط باشد. چنین ارتباطاتی موجب تنبلی فکر شده و چالشی برای خلاقانه فکر کردن به وجود نمی آورد. در صورتی که به دنبال تفکر خلاقانه هستید لازم است تا با افرادی نشست و برخاست داشته باشید که دید متفاوتی از شما نسبت به مسائل دارند. معاشرت با این افراد سبب می شود تا فرضیات و دانسته های خود را به چالش بکشید و به دنبال راهکارهایی متفاوت از آنچه تاکنون به آنها می اندیشیدید بگردید.

استفاده از فرصت های جدید

یکی از روش هایی که میتوانید به کمک آن مسائل و مشکلات را با تفکری خلاقانه حل کنید آن است که از دریچه دید افرادی خارج از محل سکونت خود به مسئله نگاه کنید. در پاره ای از مواقع جغرافیای محل زندگی افراد نیز بر روی تفکر آنها در خصوص حل مسائل مختلف تاثیر گذار است. به عنوان مثال افرادی که در خاورمیانه زندگی میکنند ممکن است سطح تفکر یکسانی نسبت به حل مسئله ای داشته باشند، این در حالی است که افرادی که در اروپا زندگی میکنند میتوانند راهکاری متفاوت از آنچه در خاورمیانه ارائه شده است، ارائه کنند.

تفکری فراتر از بدیهیات داشته باشید

طبق مطالعاتی که انجام شده است افرادی که مطابق با کلیشه های رایج فکر نمیکنند بهتر می توانند از تفکر خلاقانه برای حل مشکلات استفاده کنند. به عنوان مثال کلیشه های اجتماعی میگویند که زنان رانندگان ماشین های سنگین نمیتوانند باشند. اما نمونه هایی از این زنان در کشور خودمان داریم که به خوبی توانسته اند بر این کلیشه ها فائق آمده و راه حل های نوین ارائه کنند.

هنر ، تفکر خلاقانه را رشد میدهد

افرادی که به نوعی به یک یا چند زمینه هنری علاقه مند ویا در آنها فعال هستند، مانند افرادی که به تئاتر یا کنسرت می روند، یا بازیگر و یا موزیسین هستند، بهتر می توانند از تفکر خلاقانه بهره ببرند. فعالیت های هنری سبب می شود تا فرد بتواند مسائل را از منظر جدیدی ببیند. اصولاَ فضاهای هنری از تفکر خطی دور هستند و همین مسئله به این افراد فضای غیرخطی اندیشیدن را میدهد. پس اگر میتوانید یک رشته هنری که مورد علاقه شماست را کنار فعالیت های دیگر خود، دنبال کنید. و بخشی از فرصت های زندگی خود را در محیط های فرهنگی و هنری، گالری های نقاشی، تاتر یا امثال آنها ، سپری نمایید.

موانع تفکر خلاق 

در ادامه به بررسی مواردی که مانع تفکر خلاق شما خواهند بود می پردازیم تا با شناخت بیشتر بتوانید از آنها دوری کرده و یا آنها را به نوعی مدیریت نمایید:

همواره حق با من است

قاعده “همواره حق با من است” یکی از جمله مواردی است که افراد باهوش با آن درگیر هستند، حال اگر چنین فرد باهوشی بخواهد از تفکر خلاقانه برای حل چالش های پیش رو استفاده کند، می بایست با این حس همواره بر حق بودنِ خود مقابله کند، نظر دیگران را بشنود و بسنجد، و در بسیاری از مواقع حتی نظر سایرین را اجرایی تر از نظر خود بداند.

منفی نگری و تمسخر

برای رسیدن به یک ایده قابل اجرا، لازم است تا به غیر ممکن ها نیز بیاندیشیم. بسیاری از ایده های غیر قابل اجرا  که به نظر کاربردی نمی آیند را بررسی کنیم تا در نهایت به ایده نهایی برسیم. در این مسیر منفی نگری و تمسخر ایده های جدید موجب از بین رفتن فرصت ها یکی پس از دیگری خواهد شد.

باور اینکه خلاق نیستید

اینکه نگرش شما در خصوص خودتان چطور است بسیار بیشتر از توانایی شما دارای اهمیت است. در صورتی که به این باور داشته باشید که خلاق نیستید بعید است که بتوانید تفکر خلاقانه ای داشته باشید. در صورتی که قبول کنید که فرد خلاقی هستید میتوانید به موفقیت های چشمگیری دست یابید.

 نکته مهم برای پرورش تفکر خلاق در تیم

برای اینکه بتوانید تفکر خلاق را در تیم خود رشد دهید میبایست به نکات زیر توجه داشته باشید:

ایجاد فضای آزاد

برای اینکه افراد تیم بتوانند ایده های خود را آزادانه به اشتراک گذارند لازم است تا به آنها فضا داده شود. این فضای امن و آزاد سبب می شود تا نیروها از نقطه امن خود خارج شده و ایده هایی که در ذهن دارند را ارائه کنند. برای این منظور لازم است تا فرهنگ تیمی تغییر کند و افراد تیم احساس کنند که صدای آنها شنیده می شود. از جمله مواردی که میتواند به افراد تیم کمک کند تا بتوانند حرف و ایده خود را آزادانه بزنند، علاقه مندی سرپرست تیم به شنیدن حرف اعضای تیم است. سرپرست میتواند به طور مرتب و دوره ای با هر یک از اعضای تیم به طور جداگانه صحبت کند و نظرات آنها را بشنود. در صورتی که مخالف نظر بیان شده بودید بجای اینکه حرف نیروی خود را قطع کنید، ابتدا صبر کنید تا صحبت وی تمام شود و در ادامه نظر خود را در برابر نظر او بیان نمایید.

اعضای تیم را به همکاری تشویق کنید 

برای اینکه به ایده های جدید برسید و یا ایده های پذیرفته شده را به مرحله اجرا در آورید لازم است تا کل تیم با یکدیگر همکاری داشته باشند. اینجاست که نقش شما به عنوان مدیر یک تیم بسیار مهم تر از همیشه خواهد بود. شما باید بتوانید با استفاده از تکنیک ها و روش های مختلف نیروهای خود را ترغیب به فعالیت تیمی کنید تا بتوانند ایده های جدید خود را ارائه کنند و همچنین در اجرایی شدن ایده های نهایی که پذیرفته شده اند همکاری لازم را با یکدیگر داشته باشند. یکی از کارهایی که در این مسیر میتواند به شما کمک کند آن است که در کنار ارائه پاداش هایی برای عملکردهای فردی، برای عملکردهای تیمی نیز پاداش تعیین کنید.

شفافیت را چاشنی کار کنید

یک ایده بدون هدف تنها یک رویای بزرگ است. برای اینکه تفکر خلاقانه در تیم شما رایج شود می بایست به طور روزافزون اعضای تیم را از اهداف کلی کسب و کار آگاه کنید تا بتوانند بیش از پیش خود را در کار سهیم بدانند و در راستای رسیدن به هدف های کسب و کار تلاش کنند. بدین صورت بخش اعظمی از انرژی افراد بجای اینکه صرف یافتن هدف شرکت شود، در راستای کشف راه حل های جدید برای رسیدن به اهداف که به صورت شفاف مطرح شده اند میگردد.

راه های تقویت تفکر خلاق

در ادامه به معرفی روش هایی خواهیم پرداخت که به شما در راستای تقویت تفکر خلاق کمک خواهد نمود.

• در خصوص موضوعاتی مطالعه کنید که شما را از حاشیه امنی که برای خود ساخته اید خارج میکنند
• بدون توجه به موضوع، مقاله ای بنویسید. بی هدف نوشتن خود سبب آزاد شدن ذهن می شود و در این بین فرصت بروز ایده های جدید فراهم می گردد.
• به سینما بروید و فیلم محبوبتان را ببینید.
• یک زمان آزاد خود را به قدم زدن در شهرتان اختصاص دهید، بدون اینکه هدف مشخصی داشته باشید.
• با افراد جدید صحبت کنید، آنها به شما دید تازه ای خواهند بخشید.
• رژیم غذایی خود را تغییر دهید تا بدنتان در شرایط جدیدی قرار گیرد.
• مسیری که هر روز از خانه به محل کارتان طی میکنید را تغییر دهید. سعی کنید راه های جدید را امتحان کنید.
• به مدت 45 تا 60 دقیقه به همراه یکی از دوستان خود طوفان فکری به پا کنید

در این بخش از نیکاوند به ارائه توضیحات کاملی در خصوص تفکر خلاقانه پرداختیم، حال نوبت شماست که بگویید تا کنون توانسته اید مسئله یا چالشی که برایتان اتفاق افتاده است را به طور خلاقه ای حل نمایید یا نه؟ آنرا در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.